Atatürk Köşesi

Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK, Mareşal (1881 – 1938)

Aile Durumu

1881 yılında Selanik’te doğdu. Ali Rıza Efendi’nin oğludur. 10 Kasım 1938’de Dolmabahçe Sarayı’nda saat 09.05’te vefat etti. Naaşı Anıtkabir’de bulunmaktadır.

Öğrenim Durumu

Selanik’te Şemsi Efendi İlkokulunda öğrenime başladı.

1894’de Selanik Askerî Ortaokuluna,

1896’da Manastır Askerî Lisesine,

1899’da Harp Okuluna,

1902’de Harp Akademisine girdi.

Yükselme Tarihleri

1901’de teğmen,

1903’te üsteğmen,

11 Ocak 1905’te kurmay yüzbaşı,

20 Haziran 1907’de kurmay kıdemli yüzbaşı,

27 Kasım 1911’de kurmay binbaşı,

1 Mart 1914’te kurmay yarbay,

1 Haziran 1915’te kurmay albay,

1 Nisan 1916’da tümgeneral.

8/9 Temmuz 1919’da askerlikten ayrıldı. 5 Ağustos 1921’de yeniden orduya döndü.

19 Eylül 1921’de mareşal.

Askerî Görevleri

Harp Akademisinden mezun olduktan sonra kurmay stajı için Atik 5’inci Ordu emrine,

13 Ekim 1907’de atik 3’üncü Ordu emrine,

22 Haziran 1908’de Şark Demir Yolları Müfettişliğine,

13 Ocak 1909’da 3’üncü Ordu 17’inci Selanik Redif Tümeni Kurmaylığına atandı.

19 Nisan 1909’da İstanbul’a gelen Hareket Ordusu’nda Kurmay Başkanı olarak görev yaptı.

5 Kasım 1909’da 3’üncü Ordu Kurmaylığına,

6 Eylül 1910’da 3’üncü Ordu Subay Talimgâhı Komutanlığına,

1 Kasım 1910’da tekrar 3’üncü Ordu Kurmaylığına,

15 Ocak 1911’de 5’inci Kolordu Kurmaylığına,

27 Eylül 1911’de Genelkurmay Karargâhına,

1 Şubat 1912’de Bingazi Derne Şark Gönüllü Komutanlığına,

10 Mart 1912’de Derne Komutanlığına,

24 Ekim 1912’de rahatsızlığından dolayı İstanbul’a döndü.

21 Kasım 1912’de Genel Karargâh emrinde Çanakkale Boğazı Kuvayı Mürettebesi Kurmaylığına, daha sonra Bolayır Kolordusu Kurmay Başkanlığına,

27 Ekim 1913’te Sofya Ataşemiliterliğine,

11 Ocak 1914’te Sofya, Belgrad, Çetine Ataşemiliterliğine atandı.

4 Ağustos 1914’te Sırbistan Ataşemiliterliğine tayin edildi ise de Sofya Ataşemiliterliği görevinde bırakıldı.

Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine daha aktif bir görev talebinde bulundu ve bunun üzerine 3’üncü Kolorduda yeni kurulmakta olan 19’uncu Tümen Komutanlığına tayin edildi. İtilaf devletlerinin 25 Nisan 1915’te başlayan kara harekâtında Arıburnu bölgesinde birlikleriyle muharebelere katıldı ve ANZAC birliklerinin ilerlemesinin engellenmesinde önemli katkılarda bulundu. 8 Ağustos 1915’te Anafartalar Grubu Komutanlığına getirildi. Anafartalar bölgesine tam anlamıyla hâkim olunmasını sağladı. İtilaf devletleri artık Çanakkale’nin, deniz ve kara gücünün ortak harekâtıyla dahi geçilemeyeceğini anlamış oldu.

10 Aralık 1915’te “Anafartalar Grubu Komutanlığı”nı bırakarak izinli olarak Çanakkale’den ayrıldı ve İstanbul’a döndü.

27 Ocak 1916’da karargâhı Edirne’de olan ve 11 Mart 1916’da Diyarbakır’a nakledilen 16’ncı Kolordu Komutanlığına atandı. Mustafa Kemal iç hat manevrasını uygulayarak Bitlis ve Muş’u kurtardı, Rus ordusunu geri çekilmeye mecbur etti (Muş daha sonra yeniden elden çıktı ve yine Mustafa Kemal birlikleri tarafından ele geçirildi.).

5 Mart 1917’de 2’nci Ordu Komutanlığına,

5 Temmuz 1917’de 7’nci Ordu Komutanlığına,

9 Ekim 1917’de becayişen 2’nci Ordu Komutanlığına atandı.

11 Ekim 1917’de rahatsızlıklarından dolayı İstanbul’a gitti.

20 Aralık 1917’de Veliaht Vahdettin’in refakatinde Alman Genel Karargâhına gitti.

13 Mayıs 1918’de tedavi için Viyana’ya Karlsbad’a gitti.

7 Ağustos 1918’de 7’nci Ordu Komutanlığına atandı. İngilizlerin 19 Eylül sabahı çok üstün kuvvetlerle Yıldırım Ordular Grubuna taarruza başlamaları ve 8’inci Ordunun ağır zayiat vererek geri çekilmesi üzerine Mustafa Kemal, ordusunu önce Şeria doğusuna geçirmeyi başardı, sonra da Der’a doğrultusunda çekilerek Şam bölgesine intikal etti.

15 Ekim 1918’de Halep’e gelen Mustafa Kemal, dağınık ve düzensiz bir şekilde çekilen birliklerle önce Halep’te sonra da Halep kuzeyinde savunma hattını kurdu.

26 Ekim 1918’de Halep’in kuzeyinde taarruza geçen İngiliz birlikleri Mustafa Kemal tarafından püskürtüldü. Halep kuzeyi – Antakya hattı savaş sonuna kadar elde kaldı ve sonradan bu hat, Kurtuluş Savaşı cephelerinden birini oluşturdu.

31 Ekim 1918’de Yıldırım Ordular Grubu Komutanlığına,

13 Kasım 1918’de Yıldırım Ordular Grubunun lağvı üzerine İstanbul’a gelerek Harbiye Nezareti emrine,

30 Nisan 1919’da 9’uncu Ordu Kıtaatı Müfettişliğine tayin edildi.

19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktı.

5 Temmuz 1919’da İstanbul Hükûmeti tarafından askerlik görevine son verildi.

8/9 Temmuz 1919’da Ordu Müfettişliği ile askerlikten istifa etti.

23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi Başkanlığına seçildi.

5 Ağustos 1921’de TBMM Hükûmeti Orduları Başkomutanı oldu.

5 Kasım 1921’de Başkomutanlık süresi üç ay uzatıldı.

5 Şubat 1922’de Başkomutanlık süresi üç ay daha uzatıldı.

20 Temmuz 1922’de olağanüstü yetkiler kaldırılarak Başkomutanlığı

29 Ekim 1923’e kadar sürdürdü.

30 Haziran 1927’de askerlikten emekliye ayrıldı.

Katıldığı Savaşlar

1911 – 1912 Trablusgarp Savaşı,

1912 – 1913 Balkan Savaşı,

1914 – 1918 Birinci Dünya Savaşı,

1919 – 1922 İstiklal Savaşı.

Nişan ve Madalyaları

25 Aralık 1906’da II. Abdülhamit tarafından verilen beşinci dereceden Mecidî Nişanı,

6 Kasım 1913’te dördüncü dereceden Osmanî Nişanı,

11 Mart 1914’te Fransız Hükûmeti tarafından verilen Şövalye rütbesinden Legion d’honneur Nişanı,

23 Mart 1915’te Bulgaristan tarafından verilen Sen Aleksandr Nişanı’nın Komandör Rütbesi,

30 Nisan 1915’te Gümüş İmtiyaz Madalyası,

15 Temmuz 1915’te Harp Madalyası,

1 Eylül 1915’te Gümüş Liyakat Madalyası,

1 Kasım 1915’te üçüncü dereceden Osmanî Nişanı,

28 Aralık 1915’te Alman Hükûmeti tarafından verilen Demir Salip Nişanı,

10 Ocak 1916’da Demir Salip Nişanı,

17 Ocak 1916’da Muharebe Altın Liyakat Madalyası,

19 Şubat 1916’da ikinci dereceden Osmanî Nişanı,

27 Temmuz 1916’da Avusturya – Macaristan Devleti tarafından verilen üçüncü dereceden Muharebe Liyakat Madalyası,

12 Aralık 1916’da V. Mehmet Reşat tarafından verilen ikinci dereceden Mecidî Nişanı,

19 Mart 1917’de ikinci dereceden Osmanî Nişanı,

9 Eylül 1917’de Avusturya – Macaristan Devleti tarafından verilen ikinci dereceden Harp Alametli Liyakat-ı Askeriye Salip Nişanı,

9 Eylül 1917’de Alman Hükûmeti’nin birinci ve ikinci dereceden Demir Salip Nişanları,

23 Eylül 1917’de Muharebe Altın İmtiyaz Madalyası,

16 Aralık 1917’de V. Mehmet Reşat tarafından verilen birinci dereceden Kılıçlı Mecidî Nişanı,

19 Şubat 1918’de birinci dereceden Kılıçlı Alman Kron de Prus Nişanı,

11 Mayıs 1918’de VI. Mehmet Vahdettin tarafından verilen Harp Madalyası,

27 Mart 1923’te Afganistan tarafından verilen Aliyyülala Nişanı,

21 Kasım 1923’te Kırmızı-Yeşil Şeritli İstiklal Madalyası ile ödüllendirildi.

12 Kasım 1931’de Almanya Schwarzb Muharipler Arkadaşlığı 1’inci Grup Başkanlığı tarafından verilen “Sadakat” Gümüş Hizmet Salibi Nişanı.

Askerlik Sonrası Aldığı Görevler

23 Temmuz 1919’da Erzurum Kongresi ve Doğu İlleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Temsiliye Başkanlığına,

4 Eylül 1919’da Sivas Kongresi ve Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Temsiliye Başkanlığına seçildi.

Mart 1920’de Ankara Milletvekili oldu.

23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi Başkanı olarak göreve başladı.

29 Ekim 1923 – 10 Kasım 1938 tarihleri arasında Cumhurbaşkanlığı görevinde bulundu.

Yazdığı Eserler

Takımın Muharebe Talimi (1908, Almancadan çeviri),

Bölüğün Muharebe Talimi (1910, Almancadan çeviri),

Cumalı Ordugâhı (1909),

Taktik Tatbikat Gezisi (1911)

Birinci Ta’biye Meselesinin Halli (1911)

Zabit ve Kumandan ile Hasbihâl (1913),

Taktik Meselesinin Çözümü ve Emirlerin Yazılmasına İlişkin Öğütler (1915)

Ta’lim ve Terbiye-i Askeriyye Hakkında Nokta-i Nazarlar (1916)

Nutuk (15 – 20 Ekim 1927’de Büyük Millet Meclisinde yazılı metin üzerinden okunmuş ve sonradan yayımlanmıştır.)

Medeni Bilgiler (1930)

Geometri (1936-1937)